www.timberships.fora.pl

Ramond · Dołączył: 06 Sty 2011 Posty: 94 Przeczytał: 0 tematów

Czy słowo FOLGERZ (właśnie tak, nie "foglerz") było realnie istniejącym określeniem typu działa, czy może to zwykła literówka Boczara, do której ktoś na Wiki-durno-pedii dorobił ideologię? [link widoczny dla zalogowanych]

kgerlach

Przynajmniej pod względem językowym ten artykuł to jeden wielki bzdet. W pewnym sensie nie było ani foglerzy ani folgierzy, ponieważ to oczywiście tylko spolszczenie obcej nazwy (veuglaire). Samemu zdarzało mi się pisać „folgierze”, lecz wyłącznie jako błąd. Bowiem skoro już BRONIOZNAWCY i językoznawcy umówili się, że prawidłowym spolszczeniem będzie „foglerz”, tego trzeba się trzymać. A już dorabianie ideologii do innego spolszczenia (dziś uważanego za nieprawidłowe, i niech tak już u licha – w imię jasności wypowiedzi – pozostanie) jako odrębnej kategorii działa jest śmieszne i oby mi odpuszczono, jeśli przez jakieś stare literówki się do tego przyczyniłem (jeśli tylko Boczar - na pohybel mu Wink

).
Oczywiście rozumiem intencje autora – foglerz (podobnie jak iberyjskie verso) to z definicji WYŁĄCZNIE broń odtylcowa, z wymiennymi komorami. Tymczasem najpóźniej od początku XVIII w grupie działek relingowych zdecydowanie dominowały już (używane zresztą dużo wcześniej) działka odprzodowe. Francuzom to nie przeszkadzało i kiedy swoje działka relingowe w typie foglerzy nazywali pierriers (kamienne!), nie porzucili tej nazwy po przejściu na typ odprzodowy, co najwyżej stosując dla pierwszych pełniejsze określenie pierriers a boite. Anglicy działka relingowe odtylcowe zwali zazwyczaj bases, a po przejściu na wersje odprzodowe woleli podkreślać sposób ich mocowania, stąd swivel guns. Niemieckie Drehbasse też odnosi się do zamocowania na obrotowej podstawie, miało więc uniwersalny charakter. W Polsce określenie „działka relingowe” jest używane od niepamiętnych czasów i zupełnie nie rozumiem potrzeby tworzenia dziwnego nowotworu. Jeśli autorowi z wikipedii nie podoba się, że pan Koczorowski napisał onegdaj (1968) o falkonecie, czyli działku relingowym, to najwyraźniej nie zna on różnorodności tej artylerii, która – mimo zapędów do standaryzacji – długo mogła występować w różnych kalibrach. W każdym razie NIGDY NIE ISTNIAŁ żaden folgerz jako wersja działka relingowego, różniąca się od foglerza odprzodowością. To całkowita bzdura.
Krzysztof Gerlach

Ramond · Dołączył: 06 Sty 2011 Posty: 94 Przeczytał: 0 tematów

Uff. Czyli tak, jak sądziłem. A już się bałem, że czegoś tak oczywistego nie wiem i niesłusznie oskarżam kogoś o pisanie bzdur Wink

Dziękuję bardzo.

Powała

Witam
Jakie wagomiary miały używane na okrętach foglerze? Do kiedy były w praktycznym użyciu? Czy foglerze strzelały wyłącznie kulami kamiennymi lub kartaczami, czy również kulami żeliwnymi? Czy foglerze były również stosowane jako działka relingowe?
Biorąc pod uwagę ich szybkostrzelność w stosunku do dział odprzodowych moim zdaniem były bardzo skuteczną bronią na niewielkich odległościach, zwalczającą "siłę żywą" krótko przed abordażem.
Zapewne nieszczelność połączenia komory prochowej z lufą miała znaczący wpływ na ich zasięg i skuteczność, ale na bardzo bliskich odległościach rzędu kilku - kilkunastu metrów, nie powinno mieć to większego znaczenia.

Pozdrawiam
Aleksander J. Twardowski

kgerlach

Foglerze były bronią okrętową bardzo starą, z wiekami tracącą na popularności. Nazwa określa tylko konstrukcję odtylcową, z wymienną komorą prochową, a nie implikuje wagomiaru. Mało tego, nie wiąże się nawet z budową lufy, która mogła być z kutych listew żelaznych, wiercona z bloku kutego żelaza, odlewana z żeliwa, odlewana z brązu. Zatem w czasach, gdy foglerzy używano bardzo szeroko, obejmowały także armaty całkiem spore. Gdy Mary Rose zatonął w 1545, miał na pokładzie żelazne „port-pieces” w typie foglerzy, lawetowe, strzelające kamiennymi kulami o masie od 9,7 do 18,3 funta. Najczęstszy wagomiar dział tego typu to 9-10 funtów. W Europie znano takie ciężkie foglerze okrętowe, umieszczane na lawetach klocowych, przynajmniej od 1360, największe z regularnie używanych mogły strzelać (ale z marnym skutkiem) nawet żeliwnymi kulami 32-funtowymi. Przynajmniej od XVI w. uzbrajano okręty w całą chmarę działek relingowych w typie foglerzy, jak angielskie „bases”, iberyjskie „versos” i „esmerils”, portugalskie „caos”, „berços” i „berçinhos” itd. W ich przypadku wagomiar wynosił od 0,5 do 4 funtów, na ogół nie przekraczał funta.
Marynarka francuska używała odtylcowych działek relingowych z wymiennymi komorami prochowymi do 1786. Inne marynarki wojenne zrezygnowały z nich raczej dużo wcześniej (tzn. tak postąpiły wszystkie, co do których mam taką informację, ale oczywiście nie znam każdej; dla Anglików foglerze były przestarzałe już na początku XVII w.), jednak długo jeszcze pozostały na wyposażeniu jednostek korsarskich i handlowych.
Z uwagi na marnowanie się w foglerzach znacznej części gazów prochowych, wskazane było strzelanie z nich pociskami lekkimi, zatem kulami kamiennymi, kartaczami albo siekańcami. Ale jeśli komuś było obojętne, jak daleko zaleci pocisk, w co trafi i jaki wywrze skutek, mógł w nie ładować co chciał, tylko nie mógł wtedy zapewnić odpowiadającego masie pocisku ładunku miotającego, ponieważ działo uległoby rozerwaniu. Tym niemniej strzelano z foglerzy nie tylko kulami żeliwnymi (rzadko), ale nawet ołowianymi (całkiem często przy najmniejszych kalibrach). Na przykład niektóre portugalskie działka relingowe typu „esmeril” wyposażano w 10-uncjowe kule żeliwne oraz 15-uncjowe kule ołowiane. Dla „bases” na Mary Rose kule ołowiane stanowiły główną amunicję.
Foglerze były PRZEDE WSZYSTKIM wykorzystywane jako działka relingowe. Cięższe foglerze lawetowe bardzo szybko wychodziły z użycia już w drugiej połowie XVI w.
Jest oczywiste, że ich podstawową zaletą, decydującą o długim okresie stosowania, była szybkostrzelność. Jednak odpowiednie włożenie komory prochowej, z celowaniem w otwór lufy, założenie i wbicie klina, a po strzale jego wybicie, też trwało całkiem długo, więc nie należy z taką oceną przesadzać.
Pozdrawiam, Krzysztof Gerlach

Powała

Dziękuję za, jak zwykle wysoce merytoryczną i wyczerpującą odpowiedź.
Pozdrawiam
Aleksander J. Twardowski