www.timberships.fora.pl

Sagitt

Dzień Dobry,

Ostatnio zacząłem przeglądać zbiory państwowego archiwum duńskiego (Rigsarkivet) w Kopenhadze, udostepnione online na stronie [link widoczny dla zalogowanych] . Natknąłem się tam na zapisy pobieranego przez Duńczyków cła od przechodzących Sund jednostek, z podziałem na konkretne lata. Niestety brak w nich szerszych informacji o nazwach i typach statków, są jedynie nazwiska szyprów.

Czy ktoś z szanownych forumowiczów wie coś w tym temacie i mógłby mi odpowiedzieć na pytanie (bądź odesłać do odpowiedniej literatury, za co będę podwójnie wdzięczny): jakie jednostki były tym cłem obciążane - czy dotyczyło ono wszystkich bez wyjątku jednostek cudzoziemskich, zarówno handlowych, jak i okrętów wojennych flot zachodnich? Czy kwalifikowały się pod tę opłatę także jednostki korsarskie?

Pozdrawiam serdecznie,

Sagitt

kgerlach · Wysłany: Sob 0:28, 09 Mar 2019 Temat postu:

Jak powszechnie wiadomo, niezależnie od rozmaitych prób wcześniejszego wymuszania haraczy, za właściwy okres pobierania cła w Sundzie uważa się lata 1429-1857. Początkowo płaciła go - od sztuki - każda jednostka przekraczająca Cieśniny Duńskie. Ale w XV w. rozróżnienie (w grupie żaglowców, na północy Europy) między okrętem wojennym a statkiem handlowym praktycznie nie istniało. W wieku XVI zaczęły się formować (niemrawo) narodowe marynarki wojenne (znowu ignoruję wiosłowce i Morze Śródziemne), a równocześnie w tym samym stuleciu duńscy władcy przechodzili od opłat za przejście, do opłat za przewóz towarów. W ten sposób kwestia stała się - przynajmniej teoretycznie - jasna. Nie przewożące żadnych ładunków handlowych okręty nie płaciły cła, a uiszczały go wszystkie statki (chyba że płynęły pod balastem). Nie wiem, czy kiedykolwiek powstała kwestia żaglowców korsarskich - moim zdaniem nie musiała, skoro taka jednostka prywatna przewożąc towary była zobowiązana za nie zapłacić, a gdy była pusta, nikt nie dociekał, czy miała jakiś list kaperski czy nie. Oczywiście to tylko teoria, ponieważ jeśli bałtyckie żaglowce kaperskie pojawiały się w Sundzie, to zazwyczaj - jeśli nie wysyłał ich król duński - walczyły przeciwko Danii, więc nie o kwestię stosownej opłaty się wtedy spierano.
Warto sobie wygooglać hasło: Sound Toll Tables. Jest tam mnóstwo odnośników do naukowych artykułów na ten temat; powinno się w nich znajdować znacznie więcej informacji, i lepszych, od moich rozważań. Dobrze się zapowiada także książka "The Sound Toll at Elsinore: Politics, shipping and the collection of duties 1429-1587".

Co do typów jednostek. Nie wiem, czy same wykazy ceł to pokażą. Ale np. Holendrzy robią takie zestawienia, na podstawie swoich źródeł, dla poszczególnych portów wyjściowych i docelowych. Ponieważ jest oczywiste, że statek z Amsterdamu do Gdańska nie mógł dotrzeć inną drogą, łatwo z tego odczytać, jednostka jakiego typu przeszła przez Sund. Np. w książce "From Dunkirk to Danzig. Shipping and Trade in the Nort Sea and the Baltic 1350-1850" (1988 r.), na str. 70-75 mamy wykaz połączeń z Harlingen z około połowy XVII w., gdzie wymienia się sporo typów żaglowców (chociaż głównie - zgodnie z faktami dla tych czasów - fluit).

Pozdrawiam, Krzysztof Gerlach