www.timberships.fora.pl

kgerlach

Jak już pisałem, „martnety” to dość tajemnicze w działaniu nok-gordingi, ponieważ pochodzące z epoki opisy są w języku trudnym dziś do odczytania, niejasnym i podatnym na różne interpretacje, a precyzja i znajomość rzeczy ilustratorów budzą poważne wątpliwości. Stąd też cały szereg pokazanych przeze mnie hipotez. Oczywiście żadna z nich nie jest rozstrzygająca (nie tylko nie ma jak takiej pewności uzyskać, ale nie da się nawet udowodnić, że istniała tylko jedna, akceptowana przez wszystkich w Europie metoda). Dlatego kolejne interpretacje będą proponowane do końca świata i rzecz jasna nie ma powodów, aby tego nie czynić.
Warto sobie jednak zdawać sprawę z pewnych ograniczeń. Tak przedstawiane wieloramienniki w funkcji nok-gordingów używano co najmniej od drugiej połowy XV w. do pierwszej połowy XVII stulecia. W tym czasie konstrukcja takielunku i praktyka jego wykorzystywania zmieniały się całkiem silnie, więc nie ma logicznego powodu aby przypuszczać, że akurat „martnetów” to nie dotyczyło.

Kluczem może tu być użycie słówka „zawsze”. Nie mamy aż takiej obfitości wizerunków „martnetów” z wczesnego okresu, aby móc stwierdzić, że niezmienność przedstawiania odległości między blokami (w talii) mniejszej niż długość części roboczej to niepodlegająca dyskusji rzeczywistość, a zatem MUSIMY ją wyjaśnić, np. jak w Pana hipotezie. Tymczasem jest wręcz przeciwnie – tych ilustracji jest tak mało, że statystycznie prawdopodobieństwo złego namalowania jest bardzo wysokie. Co oczywiście hipotezy nie deprecjonuje.

W pierwszej fazie rozwoju trójmasztowców rejowych kontynuowano praktykę silnego opuszczania rei (blisko pokładu, a w porcie nawet wprost na pokład) z wcześniejszych wieków – z wielu powodów. Dominującą metodą skracania żagli albo zwiększania ich powierzchni było odwiązywanie czy dowiązywanie bonetów, realizowane z poziomu pokładu. Trzeba było do miejsca sznurowania móc dosięgnąć bez drabiny. Ówczesne żaglowce wykazywały przy pustym kadłubie bardzo złą stateczność – po wyładowaniu całego ładunku musiano jego część natychmiast zastępować balastem, by się nie przewróciły; w tej sytuacji obniżanie środka ciężkości stanowiło działanie ze wszech miar pożądane.
Jednak opuszczanie i podnoszenie wielkiej oraz bardzo masywnej rei oznaczało ciężką i mozolną pracę. Jeśli już była opuszczona, ze zwiniętym żaglem, to po kiego grzyba miano by ją podnosić zanim nie była potrzebna do działania?! Jeśli podczas postoju reję opuszczono i żagiel zwinięto, tak zostawało! Praktyka stopniowo się zmieniała, najpierw opuszczano reję do zwinięcia żagla tylko trochę, w końcu wcale. Gdyby wieloramienniki miały taką pozycję jak na ilustracjach z XVI i XVII w. już w momencie dociągania bocznych lików – niczego do rei by nie dociągały i były całkiem bezużyteczne. Ponieważ reja po zwinięciu żagla nie zmieniała pozycji, musiały zmieniać ją „martnety”. Większość ilustracji z epoki znakomicie to pokazuje – blok przewijający znajduje się na bardzo krótkim stropie u marsa (blok przy rei jest do niej mocowany i pełni tylko rolę kierującą), więc cały zwis mógłby być swobodnie wybrany bez żadnych przeszkód. Stąd drugą Pana hipotezę uważam za nietrafną.